Prawo pracy jest rozległą gałęzią prawa, na którą składa się zespół norm prawnych oraz społecznych, które regulują stosunek pracy. Kodeks pracy to podstawowy akt prawny, który reguluje prawa oraz obowiązki Stron stosunku pracy, tj. pracodawcy i pracownika. Co warto wiedzieć odnośnie tej gałęzi prawa, która jakby nie patrzeć dotyczy każdego z nas?
Prawo pracy jest zbyt rozległą dziedziną by poznać je w jeden weekend. Niemniej jednak każda osoba aktywna zawodowo powinna poświęcić trochę swojego czasu by choć raz przeczytać Kodeks pracy. Ustawodawca zawarł w nim fundamentalne zasady rządzące stosunkiem pracy, zdefiniował pojęcie pracy jako takiej, określił warunki jej wykonywania oraz prawa i obowiązki Stron występujących w stosunku pracy. Nierzadko zdarza się, że już pobieżna znajomość Kodeksu pracy pomoże w rozwiązaniu drobnych problemów pojawiąjących się w naszym codziennym życiu zawodowym. Jeżeli jednak napotkamy bardziej złożony problem, warto zwrócić się do specjalisty – prawnika prawa pracy, który poza znajomością aktualnych przepisów, posiada wiedzę i doświadczenie pozwalające swobodne poruszanie się miedzy licznymi aktami regulującymi prawo pracy, oraz zna występujące w nich niuanse.
Prawo pracy w Konstytucji RP
Praca jest jedną z ważniejszych wartość w życiu człowieka, wobec czego odwołania do niej znajdziemy już w Konstytucji RP, w treści której stwierdzono, że praca jest pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywanej pracy. Wszelkie odniesienia do prawa pracy w Konstytucji umieszczono w Rozdziale II ustawy zasadniczej, tj. w zbiorze przepisów mówiących o wolności oraz prawach ekonomicznych, społecznych i kulturalnych.
Jeżeli chodzi o prawo pracy w ujęciu szczegółowym, to składa się na nie wiele aktów prawnych rangi ustawowej oraz wydanych do nich aktów wykonawczych, tj. rozporządzeń. Głównym i najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie związane z prawem pracy jest uchwalony w 1974 r. Kodeks Pracy. Zawiera on fundamentalne zasady prawa pracy, określna warunki w jakich praca powinna byś wykonywana oraz charakteryzuje prawa i obowiązki Stron występujących w stosunku pracy. Kodeks pracy na przestrzeni lat był wielokrotnie nowelizowany by dostosować go do zmieniających się warunków na rynku pracy. W zasadzie, prawo pracy traktowane jako zespół wielu aktów prawnych jest najczęściej nowelizowaną gałęzią prawa w Polsce. Jednak pomimo licznych aktualizacjach przepisów, w doktrynie prawa coraz głośniej mówi się o tym, że nie nadążają one za stale zmieniającymi się warunkami i koniecznym jest uchwalenie nowego kodeksu, który odpowiadałby współczesnym potrzebom pracowników i pracodawców.
Stosunek pracy oraz Państwowa Inspekcja Pracy
Elementarne pojęcia prawa pracy to stosunek pracy, a dokładniej mówiąc relacje, jakie zachodzą na linii pracownik – pracodawca. Podstawową zasadą prawa pracy swoboda nawiązywania stosunku pracy oznaczająca to, że nikt nie może zostać zmuszony do wykonywania danej pracy. Aby możliwym było stwierdzenie, że dane zatrudnienie zawarte zostało w oparciu o przepisy prawa pracy, a nie Kodeksu cywilnego co ma miejsce przy umowach cywilno-prawnych, koniecznym jest wystąpienie szeregu przesłanek występujących jedynie w przypadku umów o pracę. Są nimi: obowiązek osobistego świadczenia pracy przez pracownika, praca na rzecz pracodawcy w miejscu i czasie przez niego określonym, oraz praca pod kierownictwem pracodawcy. Brak którejkolwiek z przesłanek wymienionych powyżej świadczy o tym, że zatrudnienie zawarte zostało w oparciu o umowę cywilno-prawną, a nie umowę o pracą, a co za tym idzie, że wykonujący pracę pracownik nie podlega szczególnej ochronie prawnej jaką dają mu przepisy prawa pracy.
Jeżeli chodzi o najważniejsze zagadnienia prawa pracy, wliczają się do nich też takie pojęcia, jak np. pracownik, pracodawca, zatrudnienie, wynagrodzenie, umowa o pracę, spór zbiorowy, strajk, świadectwo pracy, czy też Państwowa Inspekcja Pracy. Instytucja wymieniona na końcu to organ państwowy, który zajmuje się nadzorem oraz kontrolą przestrzegania prawa pracy w zakładzie pracy. Co warto wiedzieć, PIP założony został już w roku 1919, na mocy dekretu ówczesnej głowy państwa, Józefa Piłsudskiego. Oprócz okresu okupacji niemieckie, kiedy to PIP był włączony do niemieckiego urzędu pracy, organ ten działa nieprzerwanie już ponad stulecie.